تاثیر فرآورده های زنبور عسلمقالات

زهر چیست ؟

زنبور درمانی بخشی از پزشکی نوین است که به بررسی ویژگی های درمانی فرآورده های زنبورعسل می پردازد. اخیرا به درمان با زهر زنبور (Bee Venom Therapy) علاقه ی فزاینده ای پیدا شده است که ناشی از تاثیر ثابت شده ی بالینی این ماده و جدیدترین اکتشافات در زمینه ی میکروبیولوژی است.

در این نوشتار به تولید و فرآوری زهر زنبور عسل، فرآیند نیش زدن زنبور عسل و ترکیبات زهر زنبور عسل می پردازیم.

تولید زهر زنبور عسل

زنبورهای عسل زهر را در غدد زهرساز خود تولید می کنند. زهر زنبور عسل در غدد اسیدی شاخه ای ترشح می شود و در غدد قلیایی دوفور با یکدیگر ترکیب شده و به میزبان تزریق می شود. زنبور عسل تازه متولد شده نیش نمی زند. سنتز زهر از دو یا سه روز پس از تولد زنبور کارگر بالغ شروع می شود. حداکثر تولید میزان زهر، زمانی است که زنبور عسل کارگر در سن دو یا سه هفتگی خود بسر می برد. زنبورهای کارگر مسن تر، میزان زهر کمتری تولید می کنند. یک نیش تقریبا حاوی 100 میلی گرم زهر خشک می باشد. زنبورهای نر نیش ندارند، در حالی که ملکه دارای غده زهری بوده که حاوی مقدار زیادی زهر است.

تولید زهر زنبور عسل

فرآیند نیش زدن زنبور عسل

دستگاه نیش در انتهای بخش پسین شکم قرار گرفته و شامل دو غده ی اسیدی، کیسه سم و خود نیش است. نیش شامل میله ای است به طول 2 میلی متر و قطره 1/. میلی متر. این میله خارهایی دارد که در پوست جای می گیرند. وقتی زنبور عسل تن خود را پس می کشد، نیش از شکم زنبور جدا می شود. طی این فرآیند، زنبور عسل همراه با نیش فرمون های هشدار دهنده آزاد می سازد.

زنبور پس از نیش زدن به پرواز در می آید و دور می شود لیکن نیش کماکان بر اثر انقباض ماهیچه های خود به پیش روی در پوست ادامه می دهد. در نتیجه زهر از کیسه ی زهر وارد محل می گردد، مدت عمل نیش زنبور 5-20 دقیقه است. زنبور مدتی پس از جدا شدن نیش می میرد. میزان زهر موجود در نیش به فصل و سن زنبور بستگی دارد.

فرآیند نیش زدن معمولا با احساسی دردناک آغاز می شود که دامنه ی آن از درد اندک تا بسیار شدید در 30 تا 40 ثانیه ی اول است. تغییرات در اثر واکنش موضعی پس از 5 تا 15 دقیقه به شکل ناحیه ای رنگ باخته که با قرمزی موضعی و ورم ملایم بافت های زیر جلدی مشخص می گردد. گاه ممکن است با سرگیجه ی ملایم، ضعف و خواب آلودگی همراه باشد. این واکنش ها طبیعی است و به تدریج کاهش می یابد.

ذکر این نکته لازم است: چنانچه واکنش های موضعی و عمومی شدیدتر از چیزی باشد که به طور طبیعی انتظار می رود، احتمال حساسیت در فرد بسیار بالا است.

نیش زنبور

خصوصیات فیزیکی زهر زنبور عسل

  • محتوای آب: بین 55 تا 70 درصد
  • رنگ: معمولا بی رنگ، گاهی شیری و زرد
  • بو: دارای بویی تیز و خاص
  • طعم: بسیار تند و تلخ و اسیدی
  • حلالیت: به آسانی در آب و اسید رقیق حل می شود، ولی در الکل حل نمی شود.
  • وزن مخصوص: حدود 1/13

ترکیبات زهر زنبور عسل

زهر زنبور عسل مخلوطی پیچیده از پروتئین ها، پپتیدها و اجزای مولکولی است که امروزه اجزای آن شناخته شده است. ترکیب زهر تازه و خشک به طور عمده با توجه به ترکیبات فرار متفاوت است، اما فعالیت کلی بیولوژیکی آنها یکسان می باشد.

پروتئین های زنبور عسل

آنزیم ها پروتئین هایی هستند که واکنش های خاص را کاتالیز می کنند. در زهر زنبور عسل پنج آنزیم وجود دارد.

پلی پپتیدهای زهر زنبور عسل

پلی پپتیدها از نظر وزن مولکولی از آنزیم ها سبک تر هستند و از دو یا چند آمینواسید تشکیل شده اند. زهر دارای چندین پلی پپتید متفاوت می باشد. یکی از اصلی ترین آنها ملیتین بوده که تقریبا یکی از ترکیبات اصلی در زهر زنبور عسل است. ملیتین دارای وزن مولکولی 2840 دالتون بوده و می تواند به 12500 دالتون هم برسد، چرا که قابلیت تغییر به فرم تترامریک را دارد. الگوی الکتروفورز پروتئین و ملیتین به طور معمول در گونه زنبور عسل ثبت شده است.

ترکیبات ریز مولکولی زهر زنبور عسل

زهر زنبور عسل شامل مقادیر کمی از ترکیبات مولکولی متفاوت شامل آمینو اسیدها، کتکول آمین ها، قندها و عناصر معدنی می باشد. قندها در زهر برخی از زنبورهای عسل شناسایی شده اند، اما اگر زهر جمع آوری شده با دستگاه زهر گیر، با گرده و شهدهای گیاهی آلوده نشود، در این صورت زهر حاوی کربوهیدرات نخواهد بود. به عبارت دیگر عمده قند موجود در زهر توسط گرده یا شهد وارد می شود.

خصوصیات فیزیکی زهر زنبور عسل

استخراج و برداشت زهر زنبور عسل

پرکاربردترین ابزار جمع آوری تجاری زهر شامل چند بخش است:

  1. باتری یا جریان الکتریکی (24 تا 30 ولت)
  2. مبدل (ترانسفورماتور) جریان ثابت به متناوب، با فرکانس 50 تا 1000 هرتز و به مدت زمان 3 تا 6 ثانیه.
  3. قاب جمع آوری کننده متشکل از یک شبکه سیم الکتریکی و یک صفحه شیشه ای، که بوسیله ی یک غشای پلی اتیلن نازک پوشیده شده است.

دستگاه جمع کننده زهر می تواند در داخل یا خارج از کندو نصب شود. زنبورهای عسل در تماس با شبکه سیم های حاوی جریان الکتریکی قرار می گیرند و برای نیش زدن و تزریق زهر خود در صفحه شیشه ای تحریک می شوند. صفحه شیشه ای حاوی زهر باید در تاریکی و در اتاق با تهویه ی مناسب خشک شود.

برداشت زهر زنبور عسل

کنترل کیفیت زهر زنبور عسل

کنترل کیفیت زهر زنبور به طور کلی، با استفاده از خصوصیات فیزیکی و ترکیبات زهر تعیین می شو؛ بدین صورت که با مشاهده رنگ ظاهری و شکل ساختمان کریستالی و پودر بودن و نیز حدود ترکیبات استاندارد آن، خالص و طبیعی بودن زهر زنبور مشخص می شود. برای تشخیص خلوص، نباید پس از حل شدن زهر در آب، رسوب (ناخالصی) داشته باشد.

اگر از کیفیت زهر زنبور محافظت نشود، اکسیداسیون، رنگ آن را از سفید به قهوه ای _ زرد تغییر خواهد داد. تغییرات ناشی از اکسیداسیون زهر ممکن است تاثیر درمانی آن را کاهش دهد. کیفیت مطلوب زهر زمانی بدست می آید که به درستی جمع آوری شده باشد و عاری از آلودگی گرد و غبار، عسل و دیگر اجزای کندو باشد.

شرایط نگهداری زهر زنبور عسل

همان طور که قبلا توضیح داده شد، زهر زنبور تازه ترشح شده، مایعی بی رنگ و شفاف است و زمانی که خشک شود، به پودر زرد متمایل به قهوه ای روشن تبدیل می شود. برای حفظ کیفیت زهر باید آن را در ظروف شیشه ای تیره و کاملا بسته نگهداری کرد.

بهترین نوع زهر برای نگهداری و مصرف شکل بلوری و جامد آن است؛ چون با ثبات تر است، ناخالصی های آن آسان تر شناسایی می شود و احتمال تقلب در آن کمتر است. زهر خشک را در یخچال و حتی بهتر است در فریزر (در شیشه تیره) و عاری از نور نگهداری کرد. زهر خشک را می توان در فریزر به مدت چند ماه نگهداری کرد، ولی نباید بیشتر از چند هفته در یخچال نگهداری شود.

منبع:

  • کتاب زنبوردرمانی نیلا خیسماتولینا
  • کتاب فرآورده های زنبور عسل شهرام دادگستر
  • کتاب فرآوری محصولات زنبور عسل محمدرضا بصیری

 

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

همچنین ببینید
بستن