دانستنی های زنبور عسل

قدمت و تاریخچه زنبور عسل

• اولین فسیل بدست آمده از زنبور عسل، مربوط به زنبور عسلی است که در صمغ درخت قرار دارد. این فسیل در موزه ای در کشور آلمان نگهداری می شود.
• طبق شواهد بدست آمده، زنبورداری سالها قبل از میلاد مسیح وجود داشته و انسان ها از کندوهای سفالی و گلی برای این کار استفاده می کرده است.
• در تاریخ،اولین کتاب در مورد زنبور عسل به وسیله ارسطو، دانشمند یونانی نوشته شده است.

مراحل تشکیل تخم تا تبدیل شدن آن به زنبور

• وزن تخم هایی که توسط ملکه گذاشته می شود، 5 میلی گرم است. تخم ها در 3 روز اول گذاشته شدن باز شده و لاروهای سفید رنگ به شکل هلالی که وزن آن 3 میلی گرم است، از آن خارج می شود. لارو ها در روزهای اول رشد خود، به شدت تغذیه شده و رشد عجیبی دارند. در این مدت، روزانه یکبار پوست اندازی می کنند.
• مدت زمان لازم برای تبدیل شدن تخم به زنبور کارگر، 21 روز کامل است. تخمی که امروز گذاشته شود بعد از 42 روز می تواند به زنبور گرده آور و عسل ساز تبدیل می شود.

سازه کندو

• سازه کندو، به شکل شش ضلعی است که در این مدل ساختمانی، نسبت به شکل ها و حجم های دیگر، کمترین مقدار مواد استفاده شده و هم دوام و استحکام بیشتری دارد.
• انتخاب شش ضلعی بهترین گزینه برای ذخیره کردن عسل و تحمل وزن آن می باشد.

درجه حرارت مناسب کندو

• زنبور ها توانایی تشخیص تغییرات دمایی در حد 0.2 درجه را دارند و نسبت به آن سریعا واکنش نشان می دهند. بهترین دما برای نگهداری زنبور و رشد لاروها 35 درجه سانتی گراد می باشد.
• در حرارت کمتر رشد لاروها کم شده و در درجه حرارت بیشتر نیز لاروها دچار خفگی می شوند.

آناتومی و ساختمان بدن زنبور عسل

• زنبور عسل 2 جفت بال، 6 پا، شکم، محل نگهداری شهد، دو چشم مختلط و 3 چشم ساده در بالای سر دارد. چشم های مختلطش، شامل هزاران لنز کوچک است که به دید بهتر زنبور کمک می کند.
• زنبور قدرت بویایی بالایی دارد. زنبور می تواند با قدرت بویایی بالای خود، شهد انواع گل ها را از هم تشخیص دهد. همچنین می تواند تشخیص دهد که یک گل شهد دارد یا گرده.
• قدرت بینایی زنبور، خیلی قوی نیست. قدرت بینایی زنبور فقط در حد یک انسان نزدیک بین که بخواهد اجسام دور را بدون عینک ببیند، می باشد.
• وسیله شنوایی زنبور ( گوش)، بر روی پاهایش قرار دارد. و به کمک پاهایش صدا را تشخیص می دهد.
• زنبور به کمک شاخک هایش، بویایی و حس لامسه را تجربه می کند. زنبور به وسیله شاخک هایش و با قدرت لمس آنها، مسیر حرکت خود را در کندو پیدا می کند.

 

انواع زنبور های موجود در کندو

1. ملکه
2. زنبور کارگر
3. زنبور نر

 

• زنبور های ملکه و کارگر، ماده هستند ولی تنها زنبور ملکه قادر به جفتگیری است. زنبور نر توانایی نیش زدن ندارد. زنبور کارگر بعد از نیش زدن، می میرد. وزن زنبور کارگر، 80 میلی گرم، زنبور نر، 100 میلی گرم و هر ملکه در حال فعالیت، 250 میلی گرم وزن دارد. بیشترین تعداد زنبور های یک کندو را، زنبورهای کارگر تشکیل می دهند. زنبور نر بعد از جفتگیری به دلیل انقباضات ماهیچه ای، می میرد.
• تعداد کروموزوم های زنبور ملکه و کارگر هر کدام 32 عدد است ولی تعداد کروموزوم های زنبور نر تنها 16 عدد است. ویژگی های ارثی به وسیله کروموزوم ها از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود.

زنبور ملکه

• زنبور ملکه به عنوان رئیس کندو شناخته می شود. زنبور ملکه تنها زنبوری است که از ابتدای تولد تا  آخر عمر خود، تنها با ژل رویال تغذیه می شود.
• از لحاظ ظاهری قدش کمی بلندتر از زنبور کارگر است. شکمی بلند و کشیده دارد. بال های آن کوتاهتر هستند. ملکه سبد گرده ندارد. چون برای جمع کردن گرده گل از کندو خارج نمی شود. ملکه توانایی تولید موم ندارد. نیش زنبور ملکه با نیش سایر زنبورها متفاوت است. نیشش صاف و بلندتر از بقیه است و خار کمتری دارد.
• ملکه در طول عمر خود تنها دو بار از کندو خارج می شود. اولین بار ضمن پرواز، جفتگیری می کند و بار دوم زمان بچه دادن، به پرواز می رود. مابقی عمر خود را در کندو سپری می کند.
• در زمانی که درجه حرارت و شرایط مهیا باشد، تخم گذاری می کند.

زمان تخم گذاری ملکه

• در شرایط آب و هوایی ایران، از اواخر بهمن ماه، ملکه شروع به تخم گذاری می کند.
• با افزایش طول روز بر میزان آن افزوده می شود. در اوایل تیر ماه میزان تخم گذاری ملکه به اوج خود می رسد. بعد از آن از میزان تخم گذاری ملکه کم شده و در آبان ماه با سرد شدن هوا، تخم گذاری ملکه کاملا متوقف می شود.
• در استان های شمالی کشور که تغییرات آب و هوایی در آنها شدت کمتری دارد، معمولا تخم گذاری ملکه قطع نمی شود.
• زنبور ملکه به عنوان یکی از شگفتی های بی نظیر طبیعت می تواند در روز حداکثر 3000 تخم بگذارد. این شگفتی بیشتر به تغذیه ملکه مربوط می شود. چون ملکه از بدو تولد تا آخر عمر خود تنها از ژل رویال تغذیه می کند.
• ملکه در عمر خود تنها یک بار جفتگیری می کند. و اسپرم های دریافتی خود را تا 6 سال درون کسیه مخصوص اسپرم خود، به شکل نیمه فعال و سالم حفظ می کند. این مسئله نیز جز شگفتی های ملکه در طبیعت بشمار می رود.

عوامل موثر در مقدار تخم گذاری ملکه

• البته علاوه بر شرایط آب و هوایی، میزان گل های موجود در منطقه و مقدار شهد جمع آوری شده از آنها نیز در تخم گذاری ملکه نقش دارد.

روش افزایش جمعیت کندو در اواخر تابستان و اوایل پاییز

• در اواخر تابستان و اوایل پاییز به دلیل کاهش مقدار گل و شهد داخل کندو، تخم گذاری ملکه کاهش می یابد. در این زمان باید تغذیه زنبورها را با محلول آب و شکر ادامه داد تا ملکه متوجه کمبود شهد نشود و به تخم گذاری خود ادامه دهد. در این صورت است که برای اوایل بهار که فصل تولید عسل است، جمعیت کندو بالا رفته و میزان عسل تولیدی افزایش می یابد.

عوامل لازم برای داشتن زنبوررستان فعال و پربازده

• یک زنبورستان برای داشتن بازده بالا، به عواملی مثل عسل، آب، گرده گل، ملکه جوان، شرایط آب و هوایی متعادل، جمعیت زنبور مناسب و زنبوردار با مهارت احتیاج دارد.

فرآورده های مهم زنبور عسل

1. عسل
2. موم
3. ژل رویال
4. بره موم
5. گرده گل
6. زهر
7. عسلک

تمامی این فرآورده ها در طب سنتی، صنایع دارویی و بهداشتی کاربرد زیادی دارند.

نقش بره موم در کندو

• بره موم این محصول با اهمیت زنبور عسل، نقش بسیار مهم و حیاتی در کندو ایفا می کند. بره موم خاصیت میکروب کشی دارد، درست مثل نقش الکل در زندگی انسان. همچنین زنبورها از بره موم برای درز گیری و عایق بندی سوراخ های احتمالی (کمتر از 4 میلیمتر) موجود در کندو  استفاده کرده و با این کار سرما و جریان هوای داخل کندو را کنترل می کنند.

روش افزایش مقدار حجم گل در منطقه

• برای اینکه در شرایط  آب و هوایی مناسب منطقه، در بیشتر سال حجم گل و گیاه برای جمع آوری شهد کافی باشد، می توان برای گیاهان یک ساله، مثلا هر ده روز یکبار مقداری بذر گیاه را کاشت. در این صورت حجم گل کافی در بیشتر روزهای سال در دسترس زنبور ها خواهد بود.
• می توان از یک نوع گیاه، در دو نوع زودرس و دیررس استفاده کرد.
• در صورتیکه گیاهان و درخت ها در ارتفاعات مختلف کاشته شوند، مقدار و زمان گل دهی آنان متفاوت خواهد بود و حجم گل و شهد مورد نیاز زنبورها، در روزهای مختلف تامین می شود.

بهترین مکان قرار دادن کندو

• زنبورها به صورت ذاتی دوست دارند که کندوی خود را در ارتفاع از سطح زمین درست کنند. اگر زنبوردار کندو را در ارتفاع قرار دهد، راندمان تولید عسل کندویش بیشتر خواهد شد. در ارتفاع کندو از دسترس مورچه ها در امان خواهد بود. جذب رطوبت از کف زمین به کندو، کاهش می یابد. همچنین زنبور های بیمار که قادر به پرواز در ارتفاع نیستند،  نمی توانند بیماری خود را به کندو منتقل کنند، در نتیجه کندو دچار چالش و بحران نمی شود.

بزرگترین کشورهای تولید کننده عسل

• روسیه، امریکا و چین، با داشتن جمعیت زیاد زنبور عسل، بزرگترین تولید کننده عسل طبیعی دنیا هستند. کشورهای دیگری چون مکزیک، استرالیا، آرژانتین و چین نیز حجم عسل زیادی را به کشورهای دیگر صادر می کنند.

کشورهای وارد کننده عسل

• کشورهایی چون آلمان و ژاپن بیشترین مقدار واردات عسل را دارند. کشور کانادا بیشترین میزان مصرف عسل را به نام خود ثبت کرده است. آلمان نیز رتبه بعدی مصرف عسل را بعد از کانادا به خود اختصاص داده است.

زهر زنبور عسل

• بسترین حجم زهر زنبور عسل را پروتئین های مختلف تشکیل می دهد. که مقدار زیادی از این پروتئین در بدن انسان و جانوران دیگر وجود ندارد. به همین دلیل است که بعد از نیش زدن زنبور، بدن ما نسبت به آن واکنش نشان داده و جای آن ورم می کند. بدن ما با این واکنش، مانع وارد شدن مواد زهر به داخل خون می شود.
• زنبور کارگر در 15 تا 20 روز بعد از تولدش، بیشترین مقدار زهر را در کیسه زهر خود دارد. زنبورهای کارگر فقط زمانی که احساس ترس کنند، نیش می زنند و بعد از نیش زدن خواهند مرد. زنبور های نر توانایی نیش زدن ندارند.

ظرف نگهداری عسل

• عسل ماده ای تقریبا اسیدی است که PH آن 4 می باشد. بنابراین بهتر است که عسل را در ظروف شیشه ای و در بسته، نگهداری کرد. نگهداری عسل در ظروف فلزی، به مرور زمان باعث خوردگی ظرف شده و عسل نیز خراب خواهد شد.
• عسل در شرایطی که در ظرف در باز و در معرض جریان هوا باشد، رطوبت موجود در هوا را به خود جذب کرده و غلظت آن کاهش می یابد. پس بهتر است عسل را در ظرف در بسته، نگهداری کرد.

نر کشی

• زنبور های نر که کاری به جز جفتگیری ندارند می توانند آزادانه از کندو خارج و به هر کندوی دیگری وارد شوند. اما در اواسط مرداد و اوایل شهریور، نر کشی شروع می شود. چون در این زمان جفتگیری انجام نمی شود، زنبور های کارگر برای کنترل میزان عسل و غذای موجود در کندو در فصل زمستان، به زنبور های نر اجازه ورود به کندو را نمی دهند تا در خارج از کندو از بی غذایی بمیرند. به این طریق زمستان ها، در جمعیت کندو، زنبور نر وجود ندارد.

عجایب زنبور عسل

• زنبور ها در موقع پرواز، 200 بار در دقیقه بالهایشان را تکان می دهند. سرعت طبیعی پروازشان، تقریبا 30 کیلومتر در ساعت است.
• پدیده ای به عنوان خواب در زنبور دیده نمی شود. روزها کار جمع آوری شهد و شبها کار تبدیل شهد به عسل و ذخیره آن را انجام می دهند.
• زنبور عسل می تواند مزه های شیرین، ترش و شور را تشخیص دهد ولی توانایی تشخیص مزه تلخ را ندارد.
• طول عمر ملکه 5 سال است. زنبور ملکه 4 تا 5 روز بعد از تولد به بلوغ می رسد و توانایی جفتگیری دارد.
• شعاع پرواز زنبور های کارگر، 4 کیلومتر است.
• زنبور عسل فقط در حالت پرواز، قادر به دفع مدفوع خود می باشد. زنبور هرگز در داخل کندو، مدفوع خود را دفع نمی کند. حتی در شرایط سرما که امکان پرواز و خروج از کندو را ندارد، مدفوع خود را به حالت فشرده در بدن خود ذخیره می کند، تا شرایط پرواز برایش مهیا شود.
• اگر حیوان کوچکی مثل زنبور زرد و یا پروانه وارد کندو شود، زنبور ها با ریختن عسل بر روی حیوان و با نیش زدن، آن را می کشند و جسدش را به خارج از کندو منتقل می کنند. در صورت بزرگ بودن حیوان خارجی، بعد از نیش زدن و کشتن، چون نمی توانند آن را از کندو خارج کنند، با ذرات بره موم حیوان کشته شده را مومیایی می کنند. با این کار از پخش شدن میکروب و بیماری مربوط به لاشه حیوان خارجی جلوگیری می کنند و محیط کندو همیشه تمیز باقی می ماند.
• زنبور عسل در برابر باد (جریان هوا)، عاجز و ناتوان است و نمی تواند در برابر آن مقاومت کند.
• بزای اینکه زنبورها، یک کیلو موم طبیعی از خود ترشح کنند، باید 5.8 کیلو گرم عسل بخورند.
• در مناطق شمالی کره زمین، قد نژادهای زنبور عسل، بزرگتر و خرطومشان کوچک تر است. هر چه به سمت جنوب کره زمین پیش برویم، این مورد برعکس می شود.
• برای متوقف کردن حرکت بچه زنبور های روی درخت و برگرداندن آنها به کندو، می توان از اسپری آب استفاده کرد. زنبور ها با بالهای خیس نمی توانند پرواز کنند و می توانید به کمک یک سبد و یا کندوی خالی آنها را بگیرید. البته خیس کردن بال زنبورها باید به مقدار کم انجام شود.
• زنبورهای کارگر و ملکه، هم پدر دارند و هم مادر؛ ولی زنبور های نر پدر ندارند و ملکه آنها را از راه باکره زایی تولید می کند.
• زنبور ملکه در زمان تخم گذاری خود، روزانه 4.25 برابر وزن خود غذا می خورد.
• موم طبیعی زنبور عسل در دمای 63 درجه سانتی گراد ذوب می شود.
• زنبورهای نر عسل بیشتری برای تغذیه خود استفاده می کنند.